“Zablude ćemo plaćati siromaštvom, trovanjem duha i položajem daleke periferije Evrope”, čuvene su reči Ante Markovića.
Poznat je životni put Ante Markovića od inženjera do direktora fabrike, potom predsednika republičke vlade, odnosno Predsedništva Hrvatske, do premijera savezne Vlade. Ovaj poslednji posao odvojio ga je od porodice, koja mu je, nesumnjivo, puno značila tokom zidanja karijere. Ostao je upamćen kao nasmejani premijer za vreme čijeg mandata su građani u Jugoslaviji najbolje živelo.
Ante Marković je rođen 25. novembra 1924. godine u Konjicu u Bosni i Hercegovini, a školovao se u Dubrovniku i Zagrebu. Diplomirao je 1954. godine na Tehničkom fakultetu u Zagrebu. Po obrazovanju je bio inženjer, a po životnom opredeljenju – privrednik. Bio je učesnik je NOB-a od 1941. godine i dugogodišnji direktor firme „Rade Končar“ u Zagrebu.
Istovremeno je obavljao visoke funkcije u partijskim strukturama. Za predsednika Saveznog izvršnog veća (SIV) izabran je 15. marta 1989. godine i na toj funkciji je ostao do 7. oktobra 1991. godine, kada su Hrvatska i Slovenija proglasile samostalnost, nakon čega se SFR Jugoslavija praktično raspala.
Da li je bio najbogatiji u Jugoslaviji?
Priče da je bio najbogatiji čovek u Jugoslaviji, sa silnim kućama, jahtama i prepunim računima u inostranim bankama, ako je vjerovati njegovoj reči, samo su plod mašte.
Na jednoj od prvih konferencija za novinare u svojstvu saveznog premijera, na pitanje o tome slatko se nasmijao, a djelovao je vrlo iskreno. Ako bi se sudilo po stanu u Zagrebu, onda nema nikakvog razloga za sumnju u premijerovu reč.
Ante je bio u braku sa lepom Marijom sa kojom je dobio dvoje dece – sina Gorana, koji je posle postao ekonomista, i ćerku Sandu, doktorku po profesiji.
Kakva je bila žena Ante Markovića?
Supruga Marija, inače Dubrovčanka, bila je žitelj Zagreba od 1952. godine, kada je došla na studije ekonomije. Na trećoj godini je prekinula studije zbog udaje za mladog inženjera Markovića, kojeg je znala još iz srednjoškolskih klupa, i od tada se posvećuje porodici. Porodica je godinama živela na jednoj, očevoj plati.
Sudeći po rečima Marije Marković, deca su odgajana zajedničkim snagama, tako da budu privrženi kući i porodici, da veruju u ljude, a da novac i materijalna dobra ne budu najvažnije stvari u životu. Porodična harmonija, nesumnjivo, pomogla je Anti Markoviću u stvaranju karijere.
Članovi porodice navikli su da je “gazda” odsutan, da radi od jutra do sutra, pa i kada se nađe kod kuće, i to još iz vremena kada je bio direktor “Rade Končara”.
Kasnije, kada je postao predsednik Vlade Hrvatske, nije bilo neobično da ga nema ni noću.
Uostalom, porodica nikad nije ni bila prepreka poslu, pre bi se moglo reći da je bila žrtva.
U mirnijem periodu mandata predsednika savezne Vlade Marković je uglavnom svake nedelje odlazio u Zagreb, kući i porodici. Gotovo obavezno subotnji ručak je bio “morski”.
Domaćica Dubrovčanka, razume se, trudila se da navikne porodicu na mediteransku kuhinju u čemu je imala punu podršku glave porodice, koji je i sam dio mladosti proveo na obali Jadrana.
Sve političke pozicije
Od 1982. do kraja 1991. godine bio je na sledećim političkim položajima:
- Predsednik Izvršnog veća Sabora Socijalističke Republike Hrvatske (od jula 1982. do 10. maja 1986),
- Predsednik Predsedništva Socijalističke Republike Hrvatske (od 10. maja 1986. do maja 1988),
- Predsednik Saveznog izvršnog veća Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (od 16. marta 1989. do 20. decembra 1991), u stvari premijer SFRJ.
- Bio je član Univerzitetskog komiteta Saveza komunista Hrvatske, član Gradskog komiteta SKH u Zagrebu i član Centralnog komiteta SKH.
- Nalazio se i na pozicijama zastupnika u Skupštini grada Zagreba, kao i u Privrednom veću Sabora SR Hrvatske, a biran je i za poslanika Savezne skupštine, gde je obavljao i dužnost potpredsednika Privrednog veća.
- Na Trinaestom kongresu SKJ 1986. godine izabran je za člana CK SK Jugoslavije.
Njegovo ime kao simbol dobrog života
Kao premijer, izvukao je Jugoslaviju iz ekonomske krize, oborio inflaciju s 56 posto mesečno koliko je iznosila u novembru 1989. na 2,4 posto u martu 1990. godine i otpočeo snažne reforme kojima je nastojao da Jugoslaviju uvede u Evropsku zajednicu (EEZ).
Savezna skupština je pod inicijativom iz SIV-a krenula u donošenje tranzicionih zakona. Došlo je do liberalizacije uvoza, delimične deregulacije i otvaranja tržišta novca, kapitala i radne snage. Markovićeve reforme dovele su do toga da su devizne rezerve SFRJ porasle sa 1,5 na 6,8 milijardi dolara (USD).
U vremenskom intervalu od godinu i po dana prepolovljen je spoljni dug na 12,2 milijarde dolara. Marković je takođe vezao jugoslovenski dinar (YUD) za nemačku marku (DEM), u odnosu 1:7, što je dovelo do toga da je dinar bio jedina konvertibilna valuta sa istoka Evrope. Međutim, usled tadašnjih političkih prilika, njegovi planovi su osujećeni. U decembru 1989. godine je izjavio:
“Zablude ćemo plaćati siromaštvom, trovanjem duha i položajem daleke periferije Evrope.”
Sredinom 1990. osnovao je Savez reformskih snaga Jugoslavije (SRSJ), pred tadašnje višestranačke izbore. No, pošto su bili žestoko napadani u medijima većine jugoslovenskih republika, reformisti su pretrpeli poraz. Krajem 1991. Marković je bio potpuno marginalizovan, što je rezultovalo njegovom ostavkom.
Građani srednje i starije generacije nekadašnje SFRJ vreme Ante Markovića pamte kao najbolje u svom životu.
Građanima Jugoslavije “vratio” mandat
Na konferenciji za novinare 20. decembra 1991. godine, Marković je „vratio mandat“ građanima Jugoslavije, rekavši da ne postoji više nijedan državni organ kome bi se mogla podneti ostavka.
Ekonomisti smatraju da su Markovićeve reforme bile „moderan program uvođenja SFR Jugoslavije u tržišnu ekonomiju“. Jugoslavija je u vreme Markovića mogla brzo da dođe na vrata Evropske unije. Posle Markovićeve Vlade „reforme su vraćene unazad“.
Nakon odlaska sa mesta poslednjeg premijera Jugoslavije, i njenog raspada, napustio je politiku. Od 1991. godine uglavnom je živeo u Gracu u Austriji i bavio se konsultantskim poslovima za velike firme i pojedine vlade. Više puta je učestvovao kao ekspert u komisijama za privatizaciju i sanaciju banaka u Kazahstanu i Makedoniji. Bavio se i problemima savremene ekonomske krize.
Poslednji predsednik savezne Vlade jugoslovenske federacije umro je 28. novembra 2011. godine u 88. godini života. Kremiran je na zagrebačkom groblju Mirogoj, a sahranjen je u Dubrovniku.
Stil / Wikipedia / Yugopapir / Svet nauke
